Znaczną część mojego twórczego życia wypełnia oglądanie fotografii oraz ocena ich jakości. Mam przyjemność i honor uczestniczenia w sądach konkursów oraz wystaw fotograficznych. Spotykam się z wybitnymi dziełami sztuki fotograficznej oraz ze zwyczajnymi, skromnymi dokumentacjami fotograficznymi, a następnie poznaję ich autorów. Nigdy nie odmawiam udziału w wernisażach wystaw, plenerach twórczych, czy w wieczorach autorskich. Sądzę, że wszystkie kontakty międzyludzkie służą budowaniu świadomości artystycznej, zarówno mojej, jak i uczestników imprez fotograficznych. Obserwuję, jak w ostatnich latach zmienia się skład grup oraz jak bardzo rośnie poziom realizacji artystycznych. Coraz mniej fotografów korzysta z drogi samodzielnego zdobywania wiedzy, coraz mniej „samorodnych talentów”. Wzrasta ilość fotografów utytułowanych stopniami naukowymi: profesorów, doktorów, magistrów sztuki, licencjatów, czy choćby zwykłych absolwentów wyższych form szkolenia fotograficznego. Ogólny wzrost jakości technicznej i artystycznej krajowej fotografii,   w niczym nie zahamował, ani nie ograniczył pojawiania się w obrazach fotograficznych licznych błędów i nieporadności. Często wynikają one z niedostatku wiedzy, a niekiedy z chwilowej nieuwagi operatora obrazu.

Chwilowy brak koncentracji fotografa staje się w ostatnich latach zjawiskiem całkowicie powszednim i w pełni uzasadnionym. Coraz łatwiej o techniczną poprawność obrazu zapisanego cyfrowo. W przypadku pojawienia się niedoskonałości, można ją bez trudu usunąć w trakcie komputerowego przetwarzania obrazów. I po problemie, jak mogło by się wydawać. Tak, ale nie do końca. Uważna analiza dzieł fotograficznych wskazuje, że te wyróżniające się i pamiętane fotografie, często posiadają wady. Tyle tylko, że zostały one we właściwy sposób spożytkowane przez autora w procesie tworzenia tego jednego obrazu. Doświadczony fotograf wykorzystuje, w sposób świadomy, wady i ułomności procesu, a niekiedy również z rozmysłem niszczy piękną strukturę obrazu, aby podkreślić osobiste opisanie wybranych cech tematu. Autorskie opracowanie fotografii należy do najpiękniejszych rozdziałów fotografa – twórcy.

Dzieło sztuki fotograficznej powinno być jak kobieta: piękna, mądra i interesująca. Po pierwsze – piękna, to znaczy fotografia dobrze skomponowana i doskonale opracowana technicznie. Fotografia powinna przypominać klejnot ofiarowany widzowi przez twórcę. Po drugie – mądra. Fotografia powinna przekazywać widzowi skondensowaną wiedzę o świecie, o jednym wybranym zagadnieniu, którym artysta dzieli się z odbiorcami jego sztuki. Po trzecie – interesująca. Dzieło powinno zaciekawić, zwrócić uwagę widza: obranym niezwykłym punktem widzenia, odmienną perspektywą, żartem sytuacyjnym, lub nietypową relacją z codziennych wydarzeń. Fotografia przedstawiona „z pieprzykiem” zatrzyma wzrok widza dłużej, niż na przysłowiowe „mgnienie oka”. Z mocą należy podkreślić, że nie ma „recepty” na dobrą fotografię. Pewną pomocą i wskazówką dla operatora obrazu może być znajomość szkolnych błędów, które należy eliminować przy konstruowaniu standardowej fotografii. Zaś wady i niedoskonałości tworzywa, doświadczony mistrz wykorzysta przy tworzeniu dzieł sztuki fotograficznej.

Temat główny fotografuje się sam. Zadaniem fotografa jest, poza dostrzeżeniem i wyodrębnieniem tematu, zorganizowanie tła oraz oświetlenia obiektu. Właśnie w dbałości o szczegóły ujawnia się kunszt wytrawnego „łowcy obrazów”. Sprawny operator obrazu wyeliminuje elementy zbędne, przypadkowe, rozpraszające uwagę widza i przeszkadzające mu w harmonijnym odbiorze obrazu. Mamy ich całą gamę. Do częstych należą przypadkowe odbicia przedmiotów w lustrach, oknach oraz   w polerowanych powierzchniach, znajdujących się w kadrze fotografii. Równie często pojawiają się obrazy niestarannie skadrowane, z liniami konturu przecinającymi na przykład nogi, ręce, a nawet głowy osób występujących na fotografii.

Kolejnym zadaniem fotografa jest dbałość o prawidłowe skomponowanie, czyli uporządkowanie elementów przestrzeni. Temat główny należy umieszczać w mocnych punktach obrazu. Najczęściej wykorzystywaną zasadą jest proporcja wynikająca za „złotego podziału” odcinka (położonych na przecięciu pola obrazu liniami pionowymi i poziomymi biegnącymi w 1/3 oraz 2/3 pola obrazu). Mocne punkty obrazu pojawiają się również w miejscach przecinania się linii, lub zbiegania się linii, które zawęźlają się w miejscach szczególnie ważnych dla idei obrazu. Ważne dla wymowy dzieła jest prawidłowe gospodarowanie liniami. Poziome podkreślają spokój    i ład, pionowe stwarzają układy monumentalne, zaś skośne wprowadzają dynamikę. Ważne stają się również sąsiedztwa i powtarzanie linii, ewokujące pojawianie się rytmu w obrazie. Ogromne znaczenie ma kompozycja tonalna obrazu. Regułą jest „wyważenie” plam jasnych i ciemnych, tak, aby całość obrazu sprawiała wrażenie stabilnej całości. Często dla zrównoważenia kompozycji fotograf zastosuje zasadę kontrapunktu, „ciężkiej” masie ciemnych tonów przeciwstawi drobny element występujący na jasnym tle. W fotografii barwnej będzie to zasada „czerwonej plamki”. Żelazną regułą jest wykorzystanie każdego centymetra kwadratowego obrazu. Wszystkie drobne przestrzenie powinny zostać wykorzystane do położenia tonu. Należy unikać „dziur” to jest przestrzeni wypełnionej żywym papierem podłoża lub „czarnych dziur” pokrytych stu procentową farbą (na przykład czarną). Należy pamiętać, że mocne punkty obrazu powstają w miejscach największych kontrastów, na przykład w zetknięciu jasnej twarzy modela z ciemnym tłem. Zasadą powinno być wyczucie fotografa kształtującego przestrzeń w harmonii z motywem głównym. Jednym z najważniejszych umiejętności fotografa jest położenie tonu o właściwie dobranej intensywności (podobnie jak w innych dyscyplinach sztuki, w których położenie tonu decyduje o wyniku artystycznym: w muzyce, w malarstwie, w grafice).

Przedstawione prawidła znane są każdemu fotografującemu, który może z nich korzystać przy tworzeniu poprawnych obrazów. Wybitny fotografik zastosuje odstępstwa od przedstawionych normatywów, pod warunkiem, że są one uzasadnione i podnoszą ekspresję przekazu artystycznego.

Najczęściej fotografowane są klasyczne, „odwieczne” tematy: człowiek i jego najbliższe otoczenie. Jednym z pierwszych tematów stosowanych w praktyce każdego fotografa jest krajobraz. Temat jest powszechnie dostępny; nie ucieka i nie ginie bezpowrotnie, lecz pozwala fotografującemu kontemplować piękno przyrody, a także wykonywać kolejne próby, aż do osiągnięcia wyniku poprawnego. Pozorna łatwość pracy i dostępność tematu często wywołuje sądy o „łatwym” fotografowaniu widoków. Nic bardziej błędnego. Pamiętajmy, że profesjonalne fotografowanie pejzażu wymaga starannego przygotowania. Należy poznać region działania, zbadać dotychczasowe dokonania naszych fotograficznych poprzedników oraz włożyć dużo pracy w ukształtowanie obrazu, takiego, aby wyrażał on nasze wewnętrzne przeżywanie pejzażu. Przedstawiam porady eksperta w przedmiocie sprawy.

1. 1. Pamiętaj, że świat został stworzony przede wszystkim po to, aby jako model pozował do fotografii.
   

2. 2. Poznaj dokładnie wybrany region geograficzny. Krajobraz obserwuj o różnych porach roku i dnia oraz w różnych warunkach atmosferycznych. Poznanie wybranej krainy zwiąże ciebie z TWOJĄ ZIEMIĄ uczuciem przywiązania i miłości. Fotografuj sercem.
   

3. 3. Krajobraz jaki jest, każdy widzi. Spraw, aby na twoich obrazach fotograficznych, zwyczajne, MAŁE FORMY KRAJOBRAZOWE ujawniły nowe, ponadczasowe wymiary bytowania wszechświata, zgodnie z autorskim odczytaniem krajobrazu. Ujawniaj widzowi piękno i egzotykę najbliższego otoczenia.
   

4. 4. Podziel się z widzem swoimi odkryciami i pozwól, aby twoje utwory fotograficzne zainteresowały, wzruszyły i ucieszyły odbiorców oraz stały się dla nich zachętą do pogłębienia intymnych więzi z otaczającym światem.
   

5. 5.W powstające utwory fotograficzne ingeruj z umiarem i taktem. Korzystaj z wad, błędów i niedoskonałości narzędzi fotograficznych, o ile służą one budowaniu wizji zgodnych z twoim autorskim przeżywaniem świata. Tworząc krajobrazy pamiętaj,  że wcześniej taką pracę wykonał STWÓRCA.
   

W krajobrazie pojawiają się jego mieszkańcy: zwierzęta i ludzie. Sztafaż urozmaica widok, a niekiedy służy jako skala porównawcza dla ogromu i potęgi przyrody. Często motywem głównych zainteresowań fotografa staje się człowiek, a w szczególności jego twarz. Przy wykonywaniu portretu obowiązują uwagi ogólne   (tło fotografii), a ogromnego znaczenia nabiera oświetlenie głowy modela. Bardzo często fotograf skorzysta z naturalnych warunków oświetleniowych (światło „zastane”), zależnych od panujących warunków atmosferycznych, otoczenia itp. Przy oświetleniu studyjnym należy pamiętać, że twarz ludzka winna być oświetlona jednym źródłem światła. Można (a niekiedy należy) zastosować ekrany rozjaśniające cienie (niekiedy taką rolę pełni ściana pobliskiego budynku lub białe chmury na niebie). Można również zastosować dodatkowe lampy, przy korzystaniu z których należy pamiętać o tym, aby nie konkurowały one ze światłem głównym, tworzącym zasadnicze oświetlenie twarzy. Światło tego zasadniczego reflektora tworzy w oku modela błysk światła (w malarstwie „blik”), ożywiający posągowy konterfekt.

Operator obrazu fotograficznego powinien zapoznać się z dorobkiem światowego dziedzictwa sztuk pięknych, powinien oglądać dzieła malarskie, graficzne, a przede wszystkim fotograficzne. Pamiętajmy, że źródłem powstawania obrazów jest otaczający nas świat, który wyzwala bezpośredni impuls przeżycia artystycznego w umyśle twórcy, ale również istniejący świat obrazów, z którego należy czerpać inspirację do tworzenia nowych, oryginalnych wartości w sztuce. Wszystkim fotografującym życzę dobrego światła oraz udanych dzieł „fotografowanych sercem”, jak mawiał znakomity mistrz fotografii Jan Bułhak.

Pierściński Paweł

Pierściński Paweł
Fotografowanie - uwagi i porady